Εισαγωγικό κείμενο, για το Καταστατικό

του Σταμάτη Αρναούτη

Στις συζητήσεις που έχουν γίνει μέχρι τώρα στις συναντήσεις μας, το θέμα του καταστατικού, θα μπορούσε να πει κανείς, ότι έχει τεθεί από ελάχιστα έως καθόλου. Είναι όμως έτσι;

Η γνώμη μου είναι, πως όχι. Όλες οι συζητήσεις που κάνουμε έχουν σαν στόχο να σχηματοποιήσουμε, όσο το δυνατόν καλύτερα, αυτό που έχουμε στο μυαλό μας. Να δώσουμε μια μορφή στον συνεταιρισμό που θέλουμε να υλοποιήσουμε. Ακόμα και το όνομα «Συν+πραξις» είναι μέρος αυτής της διαδικασίας.

Εκεί όμως που πρέπει να αποτυπώσουμε ξεκάθαρα και με κάθε λεπτομέρεια, με το νι και με το σίγμα όπως λέμε, όλες μας τις σκέψεις, τη φιλοσοφία ακόμα και τους φόβους μας, είναι το καταστατικό. Εκεί πρέπει να φαίνεται, μέσα από την περιγραφή της δομής και του τρόπου λειτουργίας του συνεταιρισμού, ο στόχος. Αυτός δεν μπορεί να είναι άλλος παρά ο μετασχηματισμός της κοινωνίας από τη μορφή που έχει σήμερα, με τις σχέσεις μεταξύ των μελών της να στηρίζονται, μονοδιάστατα, στην ύπαρξη αμοιβαίου συμφέροντος και κέρδους και να διαρκούν όσο αυτά υπάρχουν, σε μια άλλη κατάσταση όπου η ανθρώπινη ύπαρξη θα “παράγει” αγαθά όπως η φιλία, η αλληλεγγύη, η ειρηνική συνύπαρξη, η αγάπη, η εμπιστοσύνη, η κοινωνική ευθύνη.

Θεωρώ λοιπόν ότι μέσα από όλες αυτές τις συζητήσεις υπάρχει ήδη μια ζύμωση και θέλοντας και μη, σιγά σιγά, βασανιστικά ίσως, αυτή η μορφή που θέλουμε, αρχίζει να αναδύεται. Αυτή η μορφή που θα ολοκληρωθεί με την σύνταξη του καταστατικού. Κατά τη γνώμη μου, είναι τόσο σημαντικό, όσο είναι και το Σύνταγμα για την λειτουργία μιας χώρας. Πρέπει να διέπεται όχι μόνο από κάποιες αρχές, όπως δημοκρατία και συμμετοχή στις αποφάσεις και την διοίκηση, αλλά από μια γενικότερη φιλοσοφία.

Έχοντας μελετήσει αρκετά καταστατικά μέχρι τώρα, αλλά και μετά από συζητήσεις με ανθρώπους που «τρέχουν» συνεταιριστικά εγχειρήματα, έχω καταλήξει σε κάποια γενικά συμπεράσματα που θα προσπαθήσω, εν συντομία, να αναφέρω.

Τα περισσότερα από τα καταστατικά που βρήκα είναι ίδια ή σχεδόν ίδια. Τις περισσότερες φορές είναι μία αντιγραφή από κάποιον άλλο συνεταιρισμό με πολύ μικρές αλλαγές και ουσιαστικά καμία. Αυτό, κατά τη γνώμη μου δείχνει ότι το καταστατικό τις περισσότερες φορές αντιμετωπίζεται σαν μία “τυπική” υποχρέωση. Υπάρχουν βέβαια, μέσα εκεί, οι δημοκρατικές διαδικασίες και η ισότητα, με την μία ψήφο ανά άτομο στη γενική συνέλευση, μία φορά το χρόνο, αλλά αρκεί αυτό;

Το αποτέλεσμα είναι ότι, όπως μου είπαν όλοι, μα όλοι, που ήδη ασχολούνται, τέσσερα με πέντε άτομα τρέχουν το συνεταιρισμό. Άρα κάτι δεν γίνεται καλά. Άρα κάτι πρέπει να αλλάξουμε και να φανεί και στο καταστατικό, για να μπορέσουμε να έχουμε μεγαλύτερη ενεργοποίηση και συμμετοχή.

Ένα άλλο θέμα είναι η διοίκηση των συνεταιρισμών. Υπάρχει, θεωρητικά, το ανώτατο όργανο που είναι η Γενική Συνέλευση (ΓΣ) και εκλέγει το Διοικητικό Συμβούλιο (ΔΣ) το οποίο υλοποιεί τις αποφάσεις της. Μία φορά το χρόνο το ΔΣ έρχεται ενώπιον της ΓΣ και κάνει έναν απολογισμό για το έργο που έχει παράγει. Αν λοιπόν έχουμε ένα καλό ΔΣ, τότε η πορεία του συνεταιρισμού, έχει πολλές πιθανότητες να είναι καλή. Αν όμως έχουμε ένα κακό ΔΣ, τότε μετά από έναν χρόνο μπορεί να ανακαλύψουμε ότι έχει κάνει κάποιες ενέργειες που δεν ήταν καλές και μάλιστα τα άσχημα αποτελέσματά τους δεν μπορούν να ανακληθούν.

Μπορεί αυτό να αποτραπεί; Είναι δυνατόν να μην εξαρτάται η πορεία ενός συνεταιρισμού αποκλειστικά από το ΔΣ, αλλά να μπορεί το σώμα της ΓΣ να παρεμβαίνει συχνότερα και πιο αποτελεσματικά, έτσι ώστε να μην επιτρέπει τέτοιες “κακές” ενέργειες; Φυσικά και μπορεί, αλλά πρέπει να υπάρξει δυνατότητα μεγαλύτερης ενεργοποίησης και συμμετοχής, δυνατότητα που θα φανεί, βέβαια, μέσα από το καταστατικό.

Με αυτές και με άλλες σκέψεις και προσπαθώντας να λάβω υπ' όψη μου τις αναγκαιότητες και ιδιαιτερότητες του δικού μας εγχειρήματος, κατέληξα σε ένα μοντέλο λειτουργίας το οποίο θα περιγράψω παρακάτω και ελπίζω να γίνει η βάση μιας διαβούλευσης έτσι ώστε να βελτιωθεί ή και να ανατραπεί, με τελικό όμως στόχο την σύνταξη του καταστατικού ΜΑΣ.

Θέλησα, μέσα από το προτεινόμενο μοντέλο, να εξασφαλίσω ότι θα συνυπάρχουν οι δημοκρατικές διαδικασίες και η συμμετοχή από τη μία και η αποτελεσματικότητα των δραστηριοτήτων από την άλλη. Ελπίζω ότι και με τη δική σας συνδρομή αυτό θα γίνει καλύτερο.

Ανώτατη αρχή, κατά τα γνωστά, είναι η Γενική Συνέλευση (ΓΣ). Αυτή εκλέγει:

 

α.	τη Διοικούσα Επιτροπή (ΔΙΕ), η οποία είναι αρμόδια για την υλοποίηση των αποφάσεων της ΓΣ και
β.	το Εποπτικό Συμβούλιο (ΕΣΥ), που ελέγχει τις δραστηριότητες όλου του συνεταιρισμού και τις αποφάσεις όλων των επιτροπών.

Εικόνα 1. Σχηματική αναπαράσταση του προτεινόμενου μοντέλου λειτουργίας του συνεταιρισμού.

.

Στον συνεταιρισμό θα υπάρχουν διάφορες δραστηριότητες. Για κάθε δραστηριότητα συγκροτείται Ομάδα Εργασίας (ΟΜΕ). Μία ΟΜΕ για το παντοπωλείο, με αρμοδιότητες όλα τα θέματα που το αφορούν (τρόπος λειτουργίας, ωράριο, τιμολογιακή πολιτική, προμήθειες και ποιοτικός έλεγχος προϊόντων), μία ΟΜΕ για την αγροτική παραγωγή, μία ΟΜΕ για τις μεταφορές που μπορούμε να αναλαμβάνουμε για την κάλυψη των αναγκών μας, αλλά και των αναγκών άλλων αντίστοιχων συνεταιρισμών, μία ΟΜΕ για το ανταλλακτικό δίκτυο, μία ΟΜΕ για την διαχείριση των απορριμμάτων, μία ΟΜΕ για τις εκπαιδευτικές και πολιτιστικές δραστηριότητες, μία ΟΜΕ που θα αναλάβει την επικοινωνία και την ψηφιακή οργάνωση. Κάθε ΟΜΕ αποτελείται από πέντε μέλη, εκ των οποίων τα δύο τουλάχιστον είναι εργαζόμενοι ή εθελοντές, απασχολούμενοι σε αυτή την δραστηριότητα. Αν στη συγκεκριμένη δραστηριότητα υπάρχουν μέχρι δύο εργαζόμενοι ή/και εθελοντές, τότε είναι αυτοί που συμμετέχουν στην ΟΜΕ, αλλιώς εκλέγουν μεταξύ τους, τα δύο μέλη που θα είναι στην ΟΜΕ. Επίσης υπάρχει ένα μέλος της ΔΙΕ σε κάθε ΟΜΕ, το οποίο έχει εκλεγεί από τη ΓΣ και προεδρεύει στην ΟΜΕ. Τα υπόλοιπα μέλη μέχρι την συμπλήρωση των πέντε, εκλέγονται διαδικτυακά και μπορεί να είναι είτε εργαζόμενοι στην δραστηριότητα, είτε απλά μέλη του συνεταιρισμού. Μέλος μιας ΟΜΕ δεν μπορεί να είναι μέλος και άλλης ΟΜΕ. Μέλος της ΔΙΕ μπορεί, σαν εργαζόμενος σε μια δραστηριότητα, να είναι μέλος μιας ΟΜΕ. Σε αυτή την περίπτωση υπερισχύει η ιδιότητα του εργαζόμενου, οπότε πρόεδρος της ΟΜΕ θα είναι το μέλος της ΔΙΕ που έχει οριστεί από την ΓΣ.

Εικόνα 2. Μέλη του συνεταιρισμού διαβάζουν και ξαναδιαβάζουν το καταστατικό, στην προσπάθεια τους να καταλάβουν πως λειτουργεί και τι πρέπει να κάνουν.

 Ο Γραμματέας της ΔΙΕ προεδρεύει στην ΟΜΕ Επικοινωνίας και Ψηφιακής Οργάνωσης. Αποστολή της συγκεκριμένης ΟΜΕ, είναι να αναλάβει την επικοινωνία του συνεταιρισμού και την ψηφιακή οργάνωση της ιστοσελίδας, έτσι ώστε να είναι εφικτές οι ψηφιακές απαιτήσεις του συνεταιρισμού.

Οπότε η ΔΙΕ, αποτελείται από τον πρόεδρο, τον γραμματέα, τον ταμία, ένα μέλος για κάθε δραστηριότητα του συνεταιρισμού και ένα ή δύο μέλη που θα μπορούν να λειτουργήσουν σαν αναπληρωματικά, σε περίπτωση που κάποιο μέλος της ΔΙΕ που συμμετέχει σε ΟΜΕ, αποσυρθεί.

Οι αποφάσεις που παίρνουν οι ΟΜΕ, για να ισχύσουν, αναρτώνται υποχρεωτικά σε ειδική θέση στην ιστοσελίδα και μπορούν να κριθούν από οποιοδήποτε μέλος του συνεταιρισμού. Αν κάποια απόφαση δημιουργήσει μεγάλες αντιδράσεις, τότε μπαίνει σε ηλεκτρονική ψηφοφορία, το αποτέλεσμα της οποίας γίνεται άμεσα και καθολικά αποδεκτό, υπό την προϋπόθεση μιας ελάχιστης συμμετοχής (π.χ. του 1/3 των μελών).

Τα ίδια ισχύουν και για τις αποφάσεις που παίρνει η ΔΙΕ.

Ο Ταμίας της ΔΙΕ προεδρεύει στην Επιτροπή Ταμείου (ΕΤΑ), η οποία αποτελείται από πέντε μέλη που προτείνονται και ψηφίζονται από τις ΟΜΕ και βέβαια δεν συμμετέχουν σε άλλη επιτροπή. Αποστολή της ΕΤΑ είναι η διαχείριση όλων των οικονομικών του συνεταιρισμού. Η ΕΤΑ είναι υπεύθυνη και για τις επενδύσεις που θα γίνουν για την επέκταση ήδη υφιστάμενων δραστηριοτήτων ή την δημιουργία καινούριων. Οι τελευταίες θα πρέπει να έχουν πάρει έγκριση από την ΔΙΕ και να συγκεντρώσουν το 50% τουλάχιστον των ηλεκτρονικών ψήφων, με μια ελάχιστη όμως συμμετοχή μελών στην ψηφοφορία(π.χ. του 1/3 των μελών). Αν δεν συγκεντρωθεί αυτό το ποσοστό, το θέμα θα μπορεί να έρθει στην ΓΣ, όταν γίνει αυτή, και να παρθεί οριστική απόφαση.

Το Εποπτικό Συμβούλιο (ΕΣΥ), που είναι τουλάχιστον πενταμελές, μπορεί να ελέγξει κάθε δραστηριότητα και απόφαση των ΟΜΕ, της ΔΙΕ και της ΕΤΑ και σε περίπτωση που θεωρήσει ότι κάποια από αυτές αντιβαίνει τις αρχές του συνεταιρισμού, τότε μπορεί να φέρει το θέμα σε δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση και ψηφοφορία. Σε περίπτωση που η υπόθεση θεωρηθεί πολύ σοβαρή και διαδικτυακά, τότε μπορεί να οδηγήσει σε ΓΣ των μελών, σε εύλογο χρονικό διάστημα (π.χ. ένα μήνα). Τα μέλη του ΕΣΥ δεν μπορούν να είναι μέλη σε άλλη επιτροπή.

Όλοι οι εργαζόμενοι, οι εθελοντικά απασχολούμενοι και τα μέλη όλων των επιτροπών, υποχρεωτικά θα πρέπει να είναι μέλη του συνεταιρισμού. Επίσης υποχρεωτικά όλοι αυτοί θα πρέπει να εκπαιδευτούν πάνω σε συνεταιριστικά ζητήματα αλλά και ζητήματα που αφορούν την απασχόλησή τους, μέσα από σεμινάρια που θα διοργανώνει η ΟΜΕ εκπαίδευσης και πολιτισμού. Η συμμετοχή σε όλες τις επιτροπές είναι εθελοντική και δεν προβλέπεται αποζημίωση.

Οι τοποθεσίες και ο χρόνος συνεδρίασης όλων των επιτροπών δημοσιοποιείται στην ιστοσελίδα. Όλες οι συνεδριάσεις είναι ανοικτές για οποιοδήποτε μέλος του συνεταιρισμού.