Σελίδες

Drop Down MenusCSS Drop Down MenuPure CSS Dropdown Menu

Σάββατο 11 Νοεμβρίου 2017

ΟΤΑΝ Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΓΙΝΕΤΑΙ ΚΟΙΝΟ. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ


του Σταμάτη Αρναούτη*

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στο ηλεκτρονικό περιοδικό “πρΟΤΑση”, στα πλαίσια του αφιερώματος για την Κοινωνική & Αλληλέγγυα Οικονομία, στο 11ο τεύχος.

Τα τελευταία, ίσως 20 χρόνια και σίγουρα με μεγαλύτερη ένταση μετά τους Ολυμπιακούς της Αθήνας, βιώνουμε μια κατάσταση γενικευμένης επίθεσης σε ότι είναι ή φαίνεται να είναι δημόσιο και κοινόχρηστο. Δυστυχώς αυτός ο τελευταίος χαρακτηρισμός, έχει γίνει συνώνυμο του όρου “ξέφραγο αμπέλι”. Με την έλευση της κρίσης, από το 2010, με την ψήφιση του πρώτου μνημονίου και μετά, η κατάσταση, όσο περνάει ο καιρός, τείνει να γίνει όλο και πιο ανεξέλεγκτη. Το επιχείρημα της μνημονιακής δύσκολης θέσης μας και οι προσχηματικές θέσεις εργασίας, έχουν λειτουργήσει ως “κολυμπήθρα του Σιλωάμ” για πολλούς επιχειρηματίες, που θεωρούν ότι τα δημόσια κοινόχρηστα πράγματα, είναι ο προνομιακός χώρος κερδοσκοπίας τους.

Το πρόβλημα δεν εντοπίζεται μόνο στους “μεγαλοεπενδυτές” και τις κραυγαλέες υποθέσεις, όπως το Ελληνικό, οι Σκουριές, η ΕΥΑΘ και η ΕΥΔΑΠ, αλλά επεκτείνεται και σε πολλούς δήμους σε όλη τη χώρα, όπου, με ελάχιστες εξαιρέσεις, δεν υπάρχουν αντιδράσεις από την τοπική κοινωνία, όπως υπάρχουν για τα μεγάλα ζητήματα. Έτσι, οδηγούμαστε σε καταστάσεις όπου στους ακάλυπτους χώρους των πλατειών, καφετέριες και φαγάδικα, εκτός από τα τραπεζοκαθίσματα, για τα οποία τις περισσότερες φορές παίρνουν άδεια, σηκώνουν και κατασκευές που κλείνουν σαν δωμάτια, δημιουργώντας έτσι άλλον ένα “ζωτικό” χώρο για την επιχείρηση. Ή σε παραλίες, μαζί με τις ξαπλώστρες και τις ομπρέλες της επιχείρησης, έρχονται και διάφορες κατασκευές, όπως μπαρ, εξέδρες και αποθηκευτικοί χώροι, “απαραίτητοι” για την εξυπηρέτηση των πελατών. Η ίδια διαδικασία επαναλαμβάνεται για κάθε τι, υπηρεσία ή εμπράγματο είδος, που τελεί υπό κρατική (ευρύτερου ή τοπικού κράτους δήμου) διαχείριση και έχει δυνατότητες να αποδώσει κέρδη στον ιδιωτικό τομέα. Διαχείριση του νερού, της ενέργειας, των απορριμμάτων, είναι μερικά παραδείγματα τομέων που θεωρούνται ότι μπορούν να αποδώσουν κέρδη για τον ιδιωτικό τομέα.

Φυσικά, κέρδος για την κοινωνία και τον τόπο, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, δεν υπάρχει. Αντίθετα, χρόνο με το χρόνο, οι επιχειρηματίες διεκδικούν και συνήθως επιτυγχάνουν και αποσπούν περισσότερα δικαιώματα, σε μεγαλύτερη έκταση. Χρόνο με το χρόνο, ο κόσμος που αποτελεί την τοπική κοινωνία, βολεύεται με λιγότερα και παρά του ότι οι συνθήκες χειροτερεύουν, γίνονται οι καλύτεροι υπερασπιστές των συμφερόντων των επιχειρηματιών, υπακούοντας στο καταναλωτικό πρότυπο που επιβάλλεται. Μέχρι να σηκωθούν και να φύγουν, ή να μείνουν γιατί δεν έχουν άλλη επιλογή. Οι υποδομές που συνήθως υλοποιούνται σε ένα τέτοιο παράδειγμα, είναι για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα των επιχειρηματιών, που έχουν τον βαρύνοντα λόγο σε θέματα “ανάπτυξης”, μέσω και των πελατειακών σχέσεων, που αναπόφευκτα αναπτύσσονται με την δομή εξουσίας του τοπικού κράτους (δημοτική αρχή).

Αντιδράσεις σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχουν. Αλλά δεν είναι γενικευμένες. Και τις περισσότερες φορές υπάρχει ένα μεγάλο μειονέκτημα, δεν υπάρχει εναλλακτική πρόταση να φαίνεται πάνω στο τραπέζι. Διαφωνούμε με μια κατάσταση, αλλά δεν ξέρουμε τι άλλο να προτείνουμε. Ίσως ο λόγος είναι ότι έχουμε, ή μας έχουνε συνηθίσει αλλιώς. Είμαστε εθισμένοι στην ανάθεση πλέον. Δώσαμε πολύ εύκολα και φτηνά το δικαίωμα να αποφασίζουν άλλοι για εμάς, οι εκπρόσωποι, οι οποίοι στη συνέχεια μας αφαίρεσαν και τη δυνατότητα να μιλάμε και να θέτουμε εμείς, τα ζητήματα για εμάς.
Η Campo de la Cebada είναι ένα πρώην αθλητικό συγκρότημα, το οποίο ο δήμος της Μαδρίτης αποφάσισε να κατεδαφίσει το 2010. Σήμερα διαχειρίζεται συλλογικά από ενώσεις κατοίκων, εμπόρων, καλλιτεχνών, μηχανικών, αρχιτεκτόνων, πολεοδόμων και ερευνητών και έχει μετατραπεί σε χώρο που φιλοξενεί δραστηριότητες όπως ανταλλαγή υπηρεσιών, εργαστήρια τέχνης δρόμου, φωτογραφία, ποίηση και θέατρο και εκδηλώσεις όπως υπαίθρια μουσικά και κινηματογραφικά φεστιβάλ.
Μπορεί να αλλάξει αυτό; Η ιστορία, η πολύ πρόσφατη λέει πως ναι, αλλάζει. Τα παραδείγματα από την Κερατέα, τις Σκουριές, τη Θεσσαλονίκη με την ΕΥΑΘ, το Ελληνικό, τα χωριά του Πηλίου με το νερό των πηγών, από τα εγχώρια, αλλά και τα κινήματα από την Λατινική και Κεντρική Αμερική, την Ισπανία, Ιταλία και αλλού, δείχνουν πως μπορεί να αλλάξει. Πλέον, διάφορος κόσμος, ανεξάρτητα τάξης και πολιτικής τοποθέτησης, δεν αντιδρά μόνο, όταν νιώθει ότι ιδιωτικά συμφέροντα απειλούν το επίπεδο ποιότητας της ζωής του, αλλά μέσα από συνελεύσεις, με ανταλλαγή απόψεων και ιδεών και με δημοκρατικές διαδικασίες, αρχίζει και αρθρώνει λόγο, κάνει προτάσεις και είναι διατεθειμένος να αναλάβει την υλοποίησή τους. Όπως με την Κίνηση 136 στη Θεσσαλονίκη, όπου δημιουργήθηκαν συνεταιρισμοί νερού και διεκδίκησαν την ΕΥΑΘ, όταν η κυβέρνηση, μέσω του ΤΑΙΠΕΔ, την έβγαλε στο “σφυρί”. Και κάνανε πολλά, μέχρι και δημοψήφισμα κάνανε, εν μέσω απειλών από κυβερνητικά στελέχη. Τους στήριξαν όμως οι δημοτικές αρχές, που ήταν επίσης αντίθετες στην ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ. Και κατάφεραν και ακύρωσαν την απόπειρα αυτή, ένα δημόσιο αγαθό να περάσει στην εκμετάλλευση μιας ιδιωτικής εταιρείας. Και πλέον μέσα από την ωρίμανση του κινήματος, την επαφή με άλλες αντίστοιχες κινήσεις, από όλο τον κόσμο, είναι έτοιμοι για το επόμενο βήμα. Να μην μείνουν καθηλωμένοι σε καταστάσεις προσωρινές και κυβερνητικές διαβεβαιώσεις, οι οποίες άλλωστε μπορεί να αλλάξουν την επόμενη στιγμή, ή με την επόμενη κυβέρνηση, αλλά να διεκδικήσουν, για την κοινότητα πλέον, την διαχείριση των νερών, που κάποιοι είναι έτοιμοι να ξεπουλήσουν, θυσία στο βωμό της ανεύρεσης εσόδων.
Η Ομάδα Αστικών & Περιαστικών Καλλιεργειών (ΠΕΡ.ΚΑ.) δημιουργήθηκε στις αρχές του 2011 από ανθρώπους της πόλης που έχουν ως στόχο την συλλογική καλλιέργεια λαχανικών, εποχιακών φρούτων, λουλουδιών και βοτάνων, στο εγκαταλελειμμένο στρατόπεδο Καρατάσου, έξω από την Θεσσαλονίκη και το οποίο ακόμα και σήμερα βρίσκεται στη λίστα του ΤΑΙΠΕΔ για "αξιοποίηση".

Ίσως αυτό το παράδειγμα, δείχνει την κατεύθυνση για την αλλαγή. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ενεργοί δημότες, δημότες που νοιάζονται και ασχολούνται με τα κοινά, είναι κέρδος για ένα δήμο. Για να ασχοληθούν όμως όσο το δυνατόν περισσότεροι, να συμμετέχουν στο κοινωνικό γίγνεσθαι, θα πρέπει να νοιώσουν ότι έχουν τη δυνατότητα να διαμορφώσουν τα πράγματα και τις καταστάσεις. Ότι έχουν φωνή και ακούγονται. Ότι μπορούν να διαμορφώσουν την καθημερινότητά τους και να διεκδικήσουν μέρος της διαχείρισης των Δημόσιων Κοινόχρηστων Πραγμάτων. Να θέσουν τους όρους χρήσης τους, μέσα από δημοκρατική συμφωνία και το κριτήριο δεν θα είναι η εξυπηρέτηση ιδιωτικών συμφερόντων, αλλά η συλλογική κοινωνική ευημερία, παράλληλα βέβαια με τον σεβασμό του περιβάλλοντος και της κάθε είδους ζωής (να είναι οικολογικά ισορροπημένη). [1]

Σε αυτή την κατεύθυνση, σίγουρα μπορούν να βοηθήσουν οι Φορείς της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, όπως ορίζονται από τον νόμο 4430/2016 και μπορεί να είναι συνεταιρισμοί, σύλλογοι, ενώσεις πολιτών, ακόμα όμως και άτυπες ομάδες, που λειτουργούν με συνέλευση και δημοκρατικές και διαφανείς διαδικασίες και βρίσκονται μέσα στο πνεύμα της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας. Τα πεδία δραστηριοτήτων είναι πάρα πολλά. Από τον σχεδιασμό και την διαχείριση Δημόσιων Κοινόχρηστων Χώρων (κτηρίων και ανοιχτών χώρων), την διαχείριση Δημοτικών Καλλιεργούμενων Εκτάσεων, μέχρι την Ανακύκλωση Απορριμμάτων, την φροντίδα ατόμων που βρίσκονται σε δυσχερή θέση και ότι άλλο αποφασίσει η ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ, δημοκρατικά, ότι έχει ανάγκη. Γιατί η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία είναι μία Οικονομία των Αναγκών. Δεν είναι ούτε ουτοπική, ούτε έχει πρόσημο. Βρίσκεται και πατάει ακριβώς πάνω στις ανάγκες του καθενός μας.

Όλα τα παραπάνω σημαίνουν ότι αρκετά πράγματα, στη νοοτροπία μας, πρέπει να αλλάξουν και αυτό, αρχικά, ίσως να φαίνεται δύσκολο. Είναι όμως απαραίτητο από τη μια, οι πολίτες να σταματήσουν να αναθέτουν τη δουλειά στους δήμους, αλλά και από την άλλη, οι δημοτικές αρχές να παραχωρήσουν σημαντικό μέρος της εξουσίας τους στους πολίτες, κρατώντας για τις ίδιες το ρόλο του θεματοφύλακα.

Το σημερινό σύστημα – διοικητικό, οικονομικό, κοινωνικό – έχει φτάσει σε οριακό σημείο. Σε σημείο, που για να υπάρξει εξέλιξη, θα πρέπει να γίνει κάποια αλλαγή. Η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία μαζί με την Κοινωνία των Κοινών, από τη μία δείχνουν ότι μπορούν να αποτελέσουν έναν εναλλακτικό δρόμο και από την άλλη οι δήμοι μπορούν να γίνουν οι πόλοι αποκέντρωσης και τοπικοποίησης [2], ξεπερνώντας τα προβλήματα του συγκεντρωτικού και γραφειοκρατικού κράτους. Χρειάζονται όμως τολμηρά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.

Θα τα τολμήσουμε;


Σημειώσεις
[1] Σύμφωνα με την άποψη του Murray Bookchin, όπως την εξέφρασε στο άρθρο του “Θέσεις για τον ελευθεριακό κοινοτισμό", μαζί με οποιαδήποτε αντικουλτούρα που υπάρχει παράλληλα με την κυρίαρχη κουλτούρα, θα πρέπει επίσης να αναπτυχθούν αντι-θεσμοί απέναντι των επικρατούντων υφιστάμενων θεσμών, έτσι ώστε να μπορεί να συσταθεί μία δύναμη εξουσίας, αποκεντρωμένη, ομοσπονδιακή και προερχόμενη από τους πολίτες του δήμου, η οποία θα αποκτήσει τον έλεγχο της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, τον οποίο έλεγχο εξακολουθεί προς το παρόν να κρατά για τον εαυτό του το συγκεντρωτικό, γραφειοκρατικό εθνικό κράτος.

[2] Σύμφωνα με τον Γιώργο Κολέμπα, τοπικοποίηση είναι η στρατηγική με την οποία θα απαντήσουμε στην "υπαρκτή" παγκοσμιοποίηση και θα επιδιώξουμε τη στροφή σε μια αποκεντρωμένη, επανατοπικοποιημένη, αυτοδιαχειριζόμενη, αταξική, οικολογική κοινωνία της ισοκατανομής, που θα έχει σαν κύτταρο την αυτοδύναμη κοινότητα και το δήμο και θα στηρίζεται στην ομοσπονδιοποίηση δήμων-περιφερειών-εθνών μέσω της θέσμισης της δημοκρατικής αυτονομίας και του δημοκρατικού ομοσπονδισμού. Για το ξεπέρασμα του δυτικού μοντέλου ανάπτυξης, της κλιματικής-οικολογικής καταστροφής, του καπιταλισμού και του εθνικού κεντρικού κράτους.
Είναι μια στρατηγική στα πλαίσια των γενικότερων προταγμάτων της "
αποανάπτυξης", της αυτοδιαχείρισης, της "άμεσης δημοκρατίας" και του "κοινοτισμού"
----------------------------------------------------
* Ο Σταμάτης Αρναούτης είναι πρόεδρος της Δ.Ε. στην Κοιν.Σ.Επ. “Συν+πραξις Μεσογαίας”.


Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου