Διαχείριση των απορριμμάτων και επιπτώσεις

ΑΣΑ: Κυρίαρχο πρόβλημα

Τα αστικά στερεά απορρίμματα (ΑΣΑ) αποτελούν μια από τις σημαντικότερες αιτίες υποβάθμισης του ελληνικού αστικού και φυσικού περιβάλλοντος με επιπλέον επιπτώσεις οικονομικές και κοινωνικές, απειλώντας την υγεία των πολιτών.

Το μέγεθος του προβλήματος φαίνεται χαρακτηριστικά από τις κοινωνικές αντιδράσεις και συγκρούσεις, που παρουσιάζονται σε πολλές περιοχές της χώρας

Η δημόσια συζήτηση και αντιπαράθεση για τη διαχείριση των ΑΣΑ

Υπάρχει επιστημονική και θεσμική αξιολόγηση και ιεράρχηση των διαφόρων μεθόδων διαχείρισης των ΑΣΑ;

Τι σχέση έχουν αυτές οι μέθοδοι με την πολυαναφερόμενη πράσινη ανάπτυξη;

Ποιες είναι οι οικονομικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις αυτών των μεθόδων και των προτεινόμενων λύσεων;

Η διαχείριση των ΑΣΑ είναι προτιμότερο να γίνεται από δημόσιους – αυτοδιοικητικούς φορείς ή από ιδιωτικές επιχειρήσεις;

Η καλύτερη οικονομικά και περιβαλλοντικά λύση θα είναι και κοινωνικά δίκαιη ή θα οδηγήσει σε κέρδη για λίγους και επιπλέον βάρη στους πολλούς και μάλιστα εν μέσω οικονομικής κρίσης; 

Ποια είναι η επιστημονική και θεσμική αξιολόγηση και ιεράρχηση των διαφόρων μεθόδων διαχείρισης των ΑΣΑ;

Απόκρυψη Νο 1
Υπάρχει ιεράρχηση και σειρά προτεραιότητας για τις μεθόδους διαχείρισης των ΑΣΑ !

Επιστημονική και θεσμική αξιολόγηση και ιεράρχηση των μεθόδων διαχείρισης των ΑΣΑ

1.Μείωση -Πρόληψη

2.Επαναχρησιμοποίηση

3.Ανακύκλωση (συμπεριλαμβάνεται κομποστοποίηση -λιπασματοποίηση)

4.Θερμική επεξεργασία – καύση – αποτέφρωση – πυρόλυση – αεριοποίηση
5.Υγειονομική ταφή απορριμμάτων και υπολειμμάτων

1. Μείωση - Πρόληψη

Ελαχιστοποίηση της ποσότητας των παραγόμενων ΑΣΑ με υλοποίηση πολιτικής που περιλαμβάνει δράσεις μείωσης των απορριμμάτων (πχ μείωση όγκου συσκευασιών).

 

 2. Επαναχρησιμοποίηση 

Επαναχρησιμοποίηση (με πιθανή ανακατασκευή- επισκευή) όσων ΑΣΑ μπορούν να εισέλθουν ξανά στον οικονομικό κύκλο και να μην καταλήγουν στις χωματερές

3. Ανακύκλωση – κομποστοποίηση – λιπασματοποίηση

Ανακύκλωση όσων ΑΣΑ μπορούν να ανακυκλωθούν (χαρτί, γυαλί, αλουμίνιο, κάποια πλαστικά,διάφορα μέταλλα κλπ) συμπεριλαμβανομένης και της παραγωγής κομπόστ – λιπάσματος από τα οργανικά απορρίμματα (κομποστοποίηση – λιπασματοποίηση).

 

    

Απόκρυψη Νο 2

Αν το 90% των ΑΣΑ αντιμετωπισθεί με τις τρεις προαναφερόμενες μεθόδους, τότε δεν απομένει τίποτα που να μπορεί να οδηγηθεί στα εργοστάσια θερμικής επεξεργασίας των ΑΣΑ της τέταρτης Μεθόδου

4. Θερμική επεξεργασία – καύση – αποτέφρωση – πυρόλυση - αεριοποίηση

Η τέταρτη λοιπόν κατά σειρά προτεραιότητας μέθοδος των εργοστασίων θερμικής επεξεργασίας των ΑΣΑ (σε όποια της παραλλαγή ή όνομα) προϋποθέτει την πλήρη αποτυχία των τριών πρώτης προτεραιότητας μεθόδων: της μείωσης – πρόληψης, της επαναχρησιμοποίησης και της ανακύκλωσης – κομποστοποίησης.

5. Υγειονομική ταφή απορριμμάτων και υπολειμμάτων

Η διάθεση των ΑΣΑ σε χώρους υγειονομικής ταφής απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) αποτελεί τη χειρότερη λύση, αλλά γίνεται δεκτή προσωρινά (σε μεταβατική φάση), προκειμένου να σταματήσει άμεσα η λειτουργία των ανεξέλεγκτων χωματερών, των λεγομένων ΧΑΔΑ: χώροι ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμάτων. Οι χώροι υγειονομικής ταφής υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ) δεν αποτελούν ξεχωριστή μέθοδο οι ΧΥΤΥ καμία σχέση δεν έχουν με τους ΧΥΤΑ (ΕΕ: μόνο τα μη ανακτήσιμα και αδρανή

απόβλητα πρέπει να γίνονται δεκτά σε ΧΥΤΥ).

Αν ένας ΧΥΤΑ κατασκευάζεται για να έχει 30 χρόνια ζωής, τότε ένας ίδιος ΧΥΤΥ θα έχει 300 χρόνια ζωής αν πχ δέχεται ως υπολείμματα το 10% των ΑΣΑ, που απομένουν μετά τις όποιες επεξεργασίες.

Τι σχέση έχουν αυτές οι μέθοδοι με την πολυαναφερόμενη πράσινη ανάπτυξη;

Πράσινη Ανάπτυξη:

Οικονομική Ανάπτυξη – Κοινωνική Δικαιοσύνη – Προστασία Περιβάλλοντος

   

Απόκρυψη Νο 3

Πράσινη ανάπτυξη = συμβολή και στους τρεις πυλώνες

Απόκρυψη Νο 4

• η οικονομική ανάπτυξη δεν ταυτίζεται με την οικονομική μεγέθυνση
• η κοινωνική δικαιοσύνη δεν ταυτίζεται με την κοινωνική συνοχή 
• η προστασία του περιβάλλοντος αφορά το περιβάλλον ως σύνολο (και όχι προστασία ενός στοιχείου του περιβάλλοντος αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις σε κάποιο άλλο).

Απόκρυψη Νο 5

Το εξωτερικό κόστος πληρώνεται για την αντιμετώπιση των κοινωνικο-περιβαλλοντικών επιπτώσεων ενός προϊόντος, ενός έργου, μιας διαδικασίας κλπ ενσωματώνεται η αντιμετώπιση των επιπτώσεων που σχετίζονται πχ με την κλιματική αλλαγή, τη δημόσια υγεία, τις επαγγελματικές ασθένειες, τις υλικές ζημίες κλπ. πληρώνεται από τον κρατικό προϋπολογισμό, δηλαδή από τους φόρους, που στη συντριπτική τους πλειονότητα καλύπτονται από τους εργαζόμενους και όχι από τα επιχειρηματικά κέρδη.

Ποια είναι η οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική διάσταση αυτών των μεθόδων και των προτεινόμενων λύσεων;

Μείωση – πρόληψη (1) 

Διπλά θετικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις: αποφυγή των επιπτώσεων που θα είχαν τα μη παραγόμενα ΑΣΑ ως απορρίμματα αποφυγή των επιπτώσεων που θα είχαν αυτά τα ΑΣΑ κατά την παραγωγική διαδικασία και μεταφορά τους ως προϊόντα

Μείωση – πρόληψη (2)

Τριπλά θετικές οικονομικές επιπτώσεις: δυνατότητα μείωσης των τιμών ένεκα αποφυγής περιττών εξόδων αποφυγή του εξωτερικού κόστους που έχουν αυτά τα ΑΣΑ ως απορρίμματα και ως προϊόνταΤα παραπάνω οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη εκ των πραγμάτων κατανέμονται κοινωνικά δίκαια.

Επαναχρησιμοποίηση (1)

Διπλά θετικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις: αποφυγή των επιπτώσεων που θα είχαν τα επαναχρησιμοποιούμενα ΑΣΑ ως απορρίμματα αποφυγή των επιπτώσεων που θα είχαν τα νέαπροϊόντα (που θα αντικαθιστούσαν τα μη επαναχρησιμοποιούμενα ΑΣΑ) κατά την παραγωγική διαδικασία και μεταφορά τους.

Επαναχρησιμοποίηση (2)

Τετραπλά θετικές οικονομικές επιπτώσεις: δυνατότητα εξοικονόμησης εισοδήματος για τουςΠολίτες αποφυγή του εξωτερικού κόστους που έχουν αυτά τα ΑΣΑ ως απορρίμματα αποφυγή του εξωτερικού κόστους, ένεκα των επιπτώσεων των νέων προϊόντων, που δεν θα παραχθούν δημιουργία νέων θέσεων εργασίας σε τοπικό επίπεδο. Τα παραπάνω οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη εκ των πραγμάτων κατανέμονται κοινωνικά δίκαια και με αυτήν τη μέθοδο.

Ανακύκλωση (1)

Διπλά θετικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις: αποφυγή των επιπτώσεων που θα είχαν τα ανακυκλωμένα ΑΣΑ ως απορρίμματα αποφυγή των επιπτώσεων που θα είχαν τα νέα προϊόντα, που δεν αξιοποιούν τα ανακυκλώσιμα υλικά των ΑΣΑ Οι όποιες εκπομπές ρύπων κατά την ανακύκλωση και μηχανική – βιολογική επεξεργασία είναι αμελητέες. 

Ανακύκλωση (2)Οι θετικές οικονομικές επιπτώσεις είναι πολύ μεγάλες (μείωση εξωτερικού κόστους, νέες θέσεις εργασίας) και ιδίως στον τομέα της εξοικονόμησης πόρων (πρώτες ύλες και ενέργεια). Με την ανακύκλωση υλικών εξοικονομείται ενέργεια από 50% (περίπτωση χαρτιού) μέχρι και 95% (περίπτωση αλουμινίου), που ξοδεύεται όταν κατασκευάζονται νέα υλικά από νέες πρώτες ύλες.Από το οργανικό υλικό που απομένει μπορεί να παραχθεί προϊόν για χρήση στη γεωργία ή ως

εδαφοβελτιωτικό.

Κώστας Νικολάου

Δρ. Χημικός Περιβαλλοντολόγος